Over 4 dagen herdenken wij in Amsterdam de Februaristaking. Waarom eigenlijk?
Voor de tweede wereldoorlog was Amsterdam in Nazi-Duitsland berucht vanwege haar hoge welvaartspeil. De stad stond ook bekend als een liberale stad waar veel joden woonden, wat voor de Nazi’s een reden was om Böhmcker naar onze stad te sturen. Böhmcker was een intelligente, welbespraakte rechter, die zich al vroeg had geprofileerd als nationaal-socialist.
Deze ambitieuze Böhmcker was eigenlijk de belangrijkste aanleiding voor wat later tot de Februaristaking zou leiden. Hij was namelijk van mening dat onze joodse stadgenoten zich niet meer in het openbare leven mochten laten zien, behalve dan in hun eigen directe woonomgeving. Hij gaf dan ook de Amsterdamse politie opdracht om de Jodenhoek af te sluiten. Dit verstoorde het stadse leven zeer ingrijpend, maar zorgde er niet voor dat ongeregeldheden uitbleven.
Op 22 februari 1941 hield de Duitse Ordnungspolizei op het Jonas Daniel Meijerplein een razzia, waarbij 400 joodse jongemannen werden opgepakt en weggevoerd. Een dag later werd dit nogmaals herhaald.
Twee dagen later, op 25 februari, werd in de vroege ochtend, op aansporing van communistische activisten, het tramverkeer stilgelegd. De aanwezige Amsterdamse politie besloot om niet in te grijpen. De Nazi’s waren nog het meest verrast, de Inlichtingendienst had de avond hiervoor verklaard, dat alles rustig was. De Rijkscommissaris was op vakantie en de Duitse politiechef mocht niet zonder zijn toestemming ingrijpen.
De volgende dag hield het protest aan. De politiechef had intussen de Rijkscommissaris kunnen bereiken, wat ertoe leidde dat Duitse politietroepen de staking hardhandig neersloeg. De Amsterdamse politie had opdracht gekregen gericht te schieten, waar zij geen gehoor aangaven. Er vielen die middag 40 gewonden en 9 doden. Aan het eind van de dag waren de straten leeg. Op 27 februari werd het dagelijks leven onder streng toezicht hervat. Op elke tram reed een Duitse of Amsterdamse politieman mee. De illegale CPN (Communistische Partij Nederland) verspreidde de volgende dagen een oproep om op 6 maart weer het werk neer te leggen, maar hier werd geen gehoor aangegeven. Waarschijnlijk was de bevolking geschrokken van het Duitse optreden.
Na de oorlog werd er heftig gediscussieerd hoe de staking begonnen was. Was de staking spontaan begonnen of was deze georganiseerd?
De communistische partijleider Paul de Groot verklaarde dan ook na de oorlog dat de staking zeker niet spontaan was begonnen, maar georganiseerd, en wel door de communisten. De CPN haalde op de Noordermarkt haar kaders bij elkaar. Dirk van Nimwegen en Piet Nak spraken de menigte toe en de partij heeft toen alle kaders van de bedrijven opgeroepen om te gaan staken.
Na de oorlog mocht de stad Amsterdam – dankzij de Februaristaking – de woorden Heldhaftig, Vastberaden, Barmhartig toevoegen aan haar stadswapen. De eerste herdenking van de Februaristaking, op 25 februari 1946, mocht er zijn. Grote winkels en bedrijven in de stad sloten hun deuren en het tramverkeer werd stil gelegd. Lange colonnes werklieden liepen met de vlaggen en spandoeken van hun bedrijven richting Waterlooplein. Ruim 50.000 Amsterdammers waren hier op afgekomen.
In de Koude Oorlog moesten de communisten zich meerdere malen verantwoorden voor de daden die hun ideologie genoten in de Sovjet-Unie verrichtten. Dit hielp ook niet mee om de herdenking van de Februaristaking tot een eensgezinde herdenking te laten komen. Dit leidde dus vanaf het jaar 1950 tot een dubbele herdenking, waar uiteindelijk niemand bij was gebaat. Deze dubbele herdenking heeft 15 jaar geduurd. ’s Ochtends vroeg vond op 25 februari, bij de Dokwerker, en korte bijeenkomst plaats onder leiding van de gemeente en in de middag een tweede, veel grotere herdenking onder leiding van het communistische Herdenkingscomité Februaristaking.
In december 1952 werd het beeld De Dokwerker op het Jonas Daniel Meijerplein onthuld door koningin Juliana. Het standbeeld werd in opdracht van de Amsterdamse gemeente gemaakt door Mari Andriessen en hij heeft de timmerman Willem Termetz als model gebruikt.
De Dokwerker heeft niet altijd op deze plek gestaan. Na de onthulling in december 1952 stond de Dokwerker met zijn armen gespreid richting Waterlooplein. In 1970 werd het standbeeld verplaatst richting de synagoge wegens werkzaamheden aan de metrolijn en de Stopera.
Wie meer wil lezen:
Geen opmerkingen:
Een reactie posten