Wat ooit was!

Afgelopen zondag zag ik op den twitter een berichtje voorbij komen van @nuinamsterdam over een radiogramofoonfabriek in Amsterdam. Dit twitterberichtje voedde mijn nieuwsgierigheid.

Er zat een ook foto (zie hier links) bij van een gevelreclame, genomen in 1986 door Tim Boric (waarvoor dank), waarop stond Radiogramofoonfabriek. Dus ik ben eens gaan kijken naar deze bijzondere geveldecoratie.

Wat schetst mijn verbazing: deze geveldecoratie was ooit en is niet meer. Dus. Waarom gaan wij in Amsterdam zo onzorgvuldig om met onze gevels? Het pand is mooi opgeknapt, maar waarom de schildering niet bewaard? Zoveel extra kost dat toch ook weer niet? En is een prachtig gerestaureerde gevelreclame niet een meerwaarde voor je woning of bedrijfspand?

Anyway, muurreclames komen en gaan en dat heeft natuurlijk allemaal te maken met de vluchtige wereld waarin we leven. Commerciële bedrijven laten daardoor wel hun sporen achter in welke vorm dan ook. Geschilderde muurreclames zijn al decennia veel minder in trek dan aan de muur geschroefde borden met reclames erop. Over de geveldoeken bij renovaties maar niet te spreken. Maar vroeger was een kale muurgevel te huur om reclame op te maken. Oude geschilderde reclames zitten tegenwoordig ook nog vaak verborgen achter later aangebrachte geschroefde borden, zodat deze gevelreclames als het ware de dans ontspringen.

Toch is er een kleine kentering gaande: sommige gevelreclames worden weer in ere hersteld. Zoals de historische, geschilderde gevelreclame op de hoek Jan Pieter Heijestraat / Borgerstraat die in ere is hersteld. Waar tot voor kort nog enige raadselachtige tekstfragmenten de muur sierden schittert nu de kleurige gevelreclame uit 1906.

Amsterdam heeft namelijk nog veel meer van deze historische gevelreclames. Een ander meer dan 100 jaar oud prachtig exemplaar kunt u vinden op de hoek van de Spuistraat en de Korte Korsjespoortsteeg voor de kranten Het Centrum en de Volkscourant.

Ik ben er achter gekomen dat er verschillende clubjes zijn die zich actief inzetten voor het behouden van deze gevelreclames, zoals de Werkgroep Historische Gevelreclames Amsterdam (WHGA). Kijk ook eens op: www.gevelreclames.nl. Deze site is opgezet door Leo Reniers en verdient hiermee een speciale vermelding. Deze historische gevelreclames zijn namelijk erg de moeite waard om bewaard te blijven.

De WHGA heeft de hoeveelheid gevelreclames geïnventariseerd en er zijn nog enige honderden oude opschriften en reclames (licht) te zien in het centrum. Behalve om geschilderde teksten gaat het de WHGA ook om tegeltableaus, reliëfs en geëmailleerde platen. De restauraties die zijn gedaan, zijn gefinancierd uit de zogenoemde Urbangelden, een subsidie van de EU voor achterstandswijken, en uit het budget voor de wijkcoördinator. Stadsdeel Centrum heeft al een tijd een subsidieregeling waarmee eigenaren van een beeldbepalend pand een kleine financiële ondersteuning krijgen om hun gevel op te knappen. Daarbij gaat het dan vooral om het verwijderen van ontsierende reclames, graffiti, neons en rolluiken. Het Amsterdams Restauratiefonds heeft alleen gunstige financiële regelingen te bieden voor restauraties van gemeentelijke monumenten.

Terug naar Bloemstraat 172. Wat ooit was: achter de gevelschildering van Radiogramofoonfabriek stond nog enigszins zichtbaar te lezen: “Licht – P. Hessels – Kracht”. De elektricien Pieter Hessels kwam in mei 1937 in het pand wonen en vestigde er zijn technisch bureau. Pieter Hessels woonde nog tot begin jaren vijftig boven zijn bureau.

Na de Tweede Wereldoorlog werd het pand in gebruik genomen door de Radiogramfoonfabriek van Brandsteder. Meubelmaker Antonius Brandsteder (de opa van Ron Brandsteder en overgrootvader van Rick Brandsteder) begon midden jarig twintig een fabriek voor radiomeubelen in de Kerkstraat 121-123, waar hij o.a. de houten kasten maakte van de opwindgrammofoons van Pathe Cinema’s. Enkele jaren later verhuisde de fabriek naar de Derde Schinkelstraat 33-33a. Na de oorlog nam de vraag naar grammofoons en radio’s toe en had het bedrijf circa 45 mensen in dienst. In de Bloemstraat werd slechts het hout voor de radiokasten op maat gezaagd. Zoon Anton Brandsteder nam in 1957 het bedrijf over. In 1961 werd Brandsteder – als eerste in Nederland – vertegenwoordiger voor Sony. Dit was een risico, want Japanse producten waren in Nederland (historisch gezien) niet populair. Maar het werd een succes en Brandsteder Electronics verhuisde uiteindelijk naar Badhoevedorp waar het bedrijf, inmiddels overgenomen door Sony, nog steeds zetelt. Dat u het weet.

Voor een volledig dossier van muurreclames: klik hier.