In 1544 verscheen in Amsterdam een unieke indrukwekkende vogelvluchtkaart van de stad Amsterdam. Deze vogelvluchtkaart was vervaardigd door de cartograaf, schilder en graficus Cornelis Anthonisz. Deze vogelvluchtkaart was ook een in prent vervaardigde versie van het schilderij dat hij 6 jaar eerder in 1538 had gemaakt en dat sinds die tijd in het stadhuis op de Dam hing. Niet in het huidige Paleis op de Dam, maar in de voorloper hiervan.
Wie was Cornelis Anthonisz
Cornelis Anthonisz was een kleinzoon van Jacob Cornelisz. van Oostsanen, die waarschijnlijk ook zijn leermeester was, en een neef van Dirck Jacobsz. In 1538 schilderde hij de eerste complete en (relatief) nauwkeurige plattegrond van Amsterdam in opdracht van de stad als geschenk voor keizer Karel V.
Waarom was deze vogelvluchtkaart uniek?
In de literatuur wordt vaak verwezen naar de beroemde houtsnede van Jacopo de Barbari uit 1500 met het portret van Venetië. Dit ruim drie meter brede schilderij, gedrukt van negen houtblokken, toont de Dogenstad vanaf grote hoogte. Men zegt dat Cornelis Anthonisz deze prent gekend moet hebben en sommige elementen van uit dit portret zal hij in zijn eigen stadsportret gebruikt hebben.
Maar in één opzicht is Cornelis Anthonisz een behoorlijke stap verder gegaan: de houtsnede van Jacopo de Barbari presenteert Venetië in een ingewikkeld geconstrueerd vogelvluchtperspectief, maar bij Cornelis Anthonisz zien we Amsterdam als in een plattegrond. En vooral dit laatste was volkomen nieuw. De hele stad wordt gebouw voor gebouw, huis voor huis in een totaaloverzicht weergegeven. De grootste moeilijkheid zat er natuurlijk in dat alle waarnemingen van hoe gebouwen eruit zagen, vanaf de ooghoogte en vanaf hoge gebouwen gedaan moesten worden. Vervolgens moesten deze beelden worden ‘vertaald’, volgens de wetten van het perspectief, naar hoe het geheel eruit zou zien vanuit de lucht, alsof de schilder in een helicopter boven Amsterdam-Noord zijn werk heeft gedaan.
Door het gebruik van hoge gebouwen als meetpunt om van daaruit de hoeken en de afstanden te meten, kon de positie van andere meetpunten worden bepaald. Deze methode van voorwaartse snijding was nog maar net gepubliceerd. Het is een techniek dat na 1600 zou worden geperfectioneerd.
Amsterdam behoorde in 1544 inmiddels tot de grootste steden in Holland. We zien hier het aller-oudste Amsterdam – in het westen begrensd door het Singel, aan de oostzijde door de Kloveniersburgwal en de Geldersekade en in het zuiden was de Munttoren het eindpunt waar bezoekers de stad weer konden verlaten.
De vogelvluchtkaart was, in tegenstelling tot zijn zes jaar oudere schilderij, geen opdracht van het stadsbestuur en is zeer waarschijnlijk op eigen initiatief gemaakt en uitgegeven. Cornelis Anthonisz zal deze nieuwe techniek hebben gebruikt om zijn vaardigheden te tonen. Aangezien de vogelvluchtkaart een houtsnede is – en dus reproduceerbaar was – richtte Cornelis Anthonisz zich op de welgestelde burgers van de stads om een echte vogelvluchtkaart in hun huis te kunnen hangen.
Deze mogelijkheid hebt u tegenwoordig ook, want deze vogelvluchtkaart van Cornelis Anthoniz uit 1544 is hier – op ware grootte, en op bijzonder stevig papier – te bestellen.
In Amsterdam: voor 16.00 uur besteld, nog dezelfde dag bezorgd.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten